Eskişehir’in güney tepelerinde meskun, tarihi Odunpazarı İlçemizin oldukça ilginç bir kuruluş hikayesi vardır. “Kente ilk yerleşmeye gelenler üç koyun ciğerini birer sırığın üzerine yerleştirerek, bu sırıkları bugün bilinen isimleriyle Şarhöyük, Porsuk kenarı ve Kurşunlu Camii’nin olduğu yerlere dikerler. Şarhöyük ve Porsuk kenarına konulan ciğerler hemen bozulur. Kurşunlu Camii’nin yakınına yerleştirilen ciğerlerse bozulmadan kalır. Böylece en temiz havanın burada olduğuna karar verilerek, buraya yerleşilir. ”Bazı araştırmacılar,Osmanlı Devleti’nin Odunpazarı’nda kurulduğunu o dönemlerdeki adının ise, “Karacaşehir” olduğunu kayıtlara geçmiştirler. Odunpazarı üzerine kayıt düşen kimi araştırmacılar ise; Selçuklu Türkleri’nin, Eskişehir’i 1200’lerde Odunpazarı’nda kurduğunu belirtiyorlar. İlk kuruluşu Hititler dönemine uzanan kentin Dorylaion adını alması bu döneme rastlıyor. Hititler, Frigler, Romalılar ve Bizanslılar’ın ele geçirdikleri dönemde ticaret merkezi olan kent bu nedenle saldırılara hedef olmuş. Romalılar kenti Porsuk Çayı’nın kuzeyine taşımışlar. Bizanslılar ise giderek artan Arap ve Selçuklu akınlarından korunmak için güneybatıdaki Karacaşehir tepesini seçmiş. Anadolu, Türkler’in eline geçince de kent yeniden ovaya kurulmuş, ancak Porsuk Çayı’nın sık sık taşması karşısında daha güvenli ve ovaya yakın olan güneydeki tepenin yamacına yani şimdiki adıyla Odunpazarı’na taşınmıştır.

Odunpazarı Evleri (Odunpazarı Kentsel Sit Alanı)

Geleneksel Anadolu Türk Mimarisi örneklerini koruyan semt, kıvrımlı yolları, çıkmaz sokakları. Ahşap süslemeli-bitişik düzenli- cumbalı evleri ile örf, adet ve geleneklerini koruyarak günümüze kadar gelmiştir. Odunpazarı ''Tarihi ve Kentsel Sit'' olarak koruma altına alınmıştır.
Odunpazarı Belediyesinin Odunpazarı Evleri’ni Yaşatma Projesi bu tarihî ve kültürel mirasın dünyaya tanıtılması açısından önemlidir. UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan ve bu proje kapsamında öncelikle geleneksel Odunpazarı evlerinin yoğun olarak bulunduğu 30 sokakta 300 ev, 3 Camii, 1 Külliye, 2 Kervansaray, 15 Çeşme, 1 Han’ın restorasyonu ve aslına uygun yapımı gerçekleştirilmiştir.
Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde de adından büyük bir övgü ile söz edilen Odunpazarı, bugün Seyahatname’de adı geçen sokakların 5’ini aynı ismi ile korumaya devam etmektedir.


Dar sokakların iki yanına sıralanan evlerin bazıları bembeyaz duvarlarının arasında kahverengi çerçeveleri ile bir yağlıboya tablo gibi görünüyor. Bazı evler ise çivit mavisi, kiremit kırmızısı görünümleri ile bu tabloya farklı renkler katıyor. Evler, Osmanlı döneminin kent mimarisinin önemli özelliklerini içinde barındırmaktadır. Evlerin sokağa bakan cepheleri çıkmalı, konsolludur.
Hem yaşam alanı hem de ailenin ekonomik faaliyetine uygun biçimde tasarlanan evlerde genellikle alt katta mutfak, ahır, çamaşırlık veya depo bulunurken aile, yaşamını üst katlarda sürdürmektedir.
Bölgede evlerin yanı sıra döneme özgü Kurşunlu Camii ve Külliyesi de bulunmaktadır. Ayrıca bölgenin geleneksel el sanatlarının örneklerini görebileceğiniz tarihi Atlıhan, Eskişehir Sanatları Çarşıları ve dünyada sadece Odunpazarı’nda bulunan Lületaşı Müzesi de mutlaka ziyaret edilmesi gereken yerlerin arasında yer alır.


Odunpazarı; geleneksel el sanatları konusunda bakır işlemeciliği, kalaycılık, antika ve ahşap oymacılığı meraklılarının önemli bir uğrak noktasıdır. Beyler Sokağı’nda yer alan antikacı, Kurşunlu Camii Sokağı’nda yer alan ahşap oyuncakçı, bölgeye akın eden ziyaretçilere Odunpazarı’ndan küçük ama çok özel anı objeleri ile sevdiklerine hoş bir sürpriz yapma imkânı sunmaktadır.
Odunpazarı’nın her sokağı, her konağı her an farklı bir sürprizle karşınıza çıkabilir.

Hafız Ahmet Efendi Konağı’nda yer alan; Mustafa Kemal Atatürk ve dönemin İran Şahı Rıza Pehlevi’ye armağan edilen “Gül Asa”. Bir örneği hâlen Anıtkabir Müzesi’nde sergilenen “Gül Asa” büyük lületaşı ustası Hafız Ahmet Efendi tarafından yapılmış önemli bir eserdir.

“...Eşraf ve sipahisi çoktur... Şehir 17 mahalledir. Evleri bağlı, bahçeli ve mamurdur... Şehrin 4 çevresi gül, gülistan, bağ ve bostan dolu olup hububatı çok bir şehirdir...” Evliya Çelebi, Seyahatname

Odunpazarı bölgesinde gezilebilinecek çok sayıda tarihi yapı bulunmaktadır. Eskişehir’e yeni gelecek olanlar için Odunpazarı’na ulaşımın oldukça kolay ve merkeze yakın olduğunu belirtmek isteriz.