Çocuklarda obezite için genel yaklaşımımız şudur; eğer bir çocuk size şişman gözüküyorsa orada bir sorun vardır. Bu nedenle de konunun üzerinde durmak ve bir uzmana danışmak gerekir.
Aynı yaşta iki çocuğun boyları birbirinden farklıysa, aynı kiloda olsalar dahi birbirinden farklı görünürler. Uzun olan çocuk sıska gibi gözükebileceği gibi, kısa boylu olan çocuk da obez gözükebilir. O nedenle biz hekimler çocuğun yaşına göre boyunu değerlendiririz.. Eğer boy kısalığı söz konusu değilse, boya göre vücut ağırlığının standartlara uygun olup olmadığı değerlendirilir.
Obezite teşhisinde ebeveynler geç kalmaktadır. Halbuki çocukları gürbüz oldukları dönemde görmek ve yaklaşımlarımızı bu dönemde kendilerine sunmak istiyoruz.
ÇOCUKLARDA OBEZİTENİN NEDENLERİ NELERDİR?
Çocukluk yaş grubunda obezitenin sebeplerini başlıca iki grupta düşünmek mümkündür. Bunlardan birinci grup - ki az görülen vakalardır - hormonlarla ilgilidir. Obezite, çoğunlukla az hareket etmeye ve çok yemeye bağlı gelişen obezitedir.
Hormonlarla ilişki olan obezite de, boy kısalığı söz konusudur. Bunun endokrin uzmanları tarafından değerlendirilmesi gerekir.
Ama diğer obez grubunu tüm çocuk hekimlerinin dikkatlice tanımlaması ve gürbüz aşamasında gerekli bilgiyi ve tedbirleri almaları gerekmektedir.
AİLELERİN HANGİ BESLENME YANLIŞLARI OBEZİTEYE SEBEP OLUR?
Obezite gelişiminde önem verilen bazı riskler vardır. Bunlardan en önemlisi, çocuklar açısından, özellikle yaşı biraz ilerlemeye başlamış çocuklar açısından kahvaltı etmemektir.
Kahvaltı etmemek önemli bir obezite riskidir. Bu nedenle çocukların kahvaltı etmesini temin etmeliyiz. Evde kahvaltı etmeden güne ve hayata başlıyorsak, o takdirde çocuk da bizi örnek alacak ve kahvaltı etmek istemeyecektir. Bu yüzden örnek olmak çok önemlidir.
Yaşlar ilerledikçe çocuklarda öğün atlama eğilimi ortaya çıkmaktadır. Öğün atlamak da obezite riskini arttıran önemli bir faktördür.
Ebeveynler açısından çocukta obezite gelişmemesi için yapılacak temel şey, yeterli ve dengeli beslenmesini sağlamaktır. Her besin grubundan tüketilmesi ve ebeveynin bunları tüketmesi şarttır.
ÇOCUKLARDA OBEZİTENİN ZARARLARI NELERDİR?
Çocuklara obezitenin zararları, yetişkinlere olan zarardan farklı değildir. Erişkin yaş grubunda ölümcüllüğü yüksek olan veya yaşam kalitesini olumsuz etkileyen hastalıkların hepsi şişmanlıkla ilişkilidir. Şişmanlığın en büyük zararı, hangi yaş grubunda olursa olsun, erişkin yaş grubundaki ölümcüllüğü tetikleyen kronik hastalıklara yol açmasıdır.
Çocukluk yaş grubunda şişmanlığın, hemen ortaya çıkabilen bazı sıkıntıları daha vardır. Obez çocuklar, dizlerinde ve kalçalarında ciddi sıkıntılar yaşarlar. Karaciğerdeki yağlanma, erişkinlerdeki obeziteye göre çok daha hızlı ortaya çıkmaktadır. Bu yağlanmayla birlikte karaciğerde Hepatit durumu söz konusu olabilir. İnsülin ve kan şekeri arasındaki ilişki bozulur. Daha pek çok olumsuz etkisi daha vardır.
Ama en önemlisi de, erişkin yaş grubundaki çok ciddi kronik hastalıklara zemin hazırlamasıdır.
HANGİ YAŞ GRUBU ÇOCUKLARDA OBEZİTE RİSKİ YÜKSEKTİR?
İstanbul'da orta ve ortanın üstündeki sosyo-ekonomik özellikleri taşıyan ailelerin çocuklarının gidebildiği okullarda bir araştırma yaptık. Bu çocukların boyları, vücut ağırlıkları, yaşları ve cinsiyetleri, araştırmanın parametresiydi.
Araştırmaya göre; 10-11-12 yaş grubundaki erkek çocuklar ciddi risk altındadır. Bu çocuklardan beşte biri obez, beşte biri ise gürbüzdür. Gürbüz olan çocukların bir kaç yıl sonra obez olacaklarını düşünecek olursak, bu yaş grubunda ziller çalmaktadır. Bu yaş grubunda artan vücut ağırlığını önlemek gerekir.
Kız çocuklarında, istemli ve denetimsiz rejim ve diyet uygulamaları başlar. Onlarda da zayıflık ve beslenme yetersizlikleri görülmektedir. Bu yaş gruplarında çocukların beslenmelerinde yolunda gitmeyen şeyler vardır. Bu nedenle, beslenme konusunda profesyonel yardım almak çok önemlidir.
ÇOCUKLARDA OBEZİTENİN SOSYAL YAŞAM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ NELERDİR?
Çocuklar öncelikle ailenin içinde, daha sonra okulda, daha sonra da toplum içerisinde bireylerdir. Aile içerisinde şişman olan çocuk açısından, zaman zaman ebeveynlerin baskısı çocukların tadını kaçırabilir. Ancak okulda daha büyük sorunlar yaşanır. Obez çocuklar, genellikle obez çocuklarla arkadaşlık etmektedir. Bu da obezitenin sürdürülmesi açısından daha büyük tehlike arz eder.
Bu çocukların özgüvenleri bir miktar daha düşüktür. Kendilerini obez olarak algıladıkları dönemden itibaren, sosyal ortamdan uzakta dururlar. Bu nedenle önemli olan obezite gelişmeden olaya el koymak ve bu noktada çocuğa destek olmaktır. Sonrasında yapılabilecekler daha sınırlıdır.
Hekim ve ebeveyn olarak önceliğimiz, gürbüz çocukların eğitimleri, bilgi paylaşımı, bu bilginin davranış modellerine dönüşmesini sağlamak ve obezite gelişiminden korumaktır.
ÇOCUKLARDA OBEZİTEYİ ÖNLEMEK İÇİN BESLENMEDE NELERE DİKKAT EDİLMELİDİR?
Çocuklarda obeziteyi önlemek istiyorsak eğer, sağlıklı ve dengeli beslenmesi gerekir. Sadece çocukları beslemek değil, evdeki beslenme koşulları dengeli beslenme üzerine inşa edilmiş olmalıdır.
Kalori kaynaklarından uzak durulması, sebze ve meyve tüketimi arttırılmalı, süt ürünleri beslenmede var edilmelidir.
Beslenme disiplininde, her besine ihtiyaç vardır. Ancak ihtiyaç olan besin ögeleri zaten oldukça zengin bir spektrumda alınır. Önümüzdeki yemeği inceleyecek olursak, protein, karbonhidrat ve değişik vitaminler olduğunu görmekteyiz. O halde yeterli ve dengeli beslenmenin esası, tabiatın var ettiği besin çeşitlerini, ekonomik koşullar ve mutfak kültürü doğrultusunda çeşitlendirmek gerekir.
ÇOCUKLARDA OBEZİTE NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Çocukluk yaş grubunda obezite, tedavisi zor ve sıkıntılı bir durumdur. Bu nedenle başarı oranı da çok yüksek değildir. Çünkü çocukluk yaş grubundaki bir çocuğa, bazı yemekleri yeme demek ve ondan bu bilinci beklemek oldukça zordur.
Tedavinin en önemli noktası, çocukları obez olmadan fark etmektir. Hekim çocukta kilo kaybını gerekli gördüyse, çocuğun kilo kaybetmesini sağlayacak beslenme koşullarını tüm ailenin paylaşması gerekir. Çocuğa diyet uygulatıp kendi beslenmemizi sürdüremeyiz.
Çocukluk yaş grubunda, çocuğun büyüme dinamiklerine dikkat ederek, aynı kiloyu koruması da yeterli olabilir. Çünkü süreç içerisinde çocuğun boyu uzar ve boy - kilo dengesi yerleşir.
ÇOCUKLARA DOĞRU BESLENME NASIL ÖĞRETİLİR?
Çocukları her şeyi ailesinden öğrenmektedir. Biz sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenirsek, çocuklarımız da yeterli ve dengeli beslenmeyi öğrenirler. Tabiatın sunduğu besin çeşitliliğini mümkün olduğunca mutfağımızda var etmeliyiz.
Bunları tabii ki ekonomik koşullar, yaşadığımız coğrafya, mutfak kültürü gibi faktörler belirleyecektir. Ama mümkün olduğu kadar çok çeşitliliği tüketerek, tabiatın bize sunduklarından istifade etmeliyiz.
Özellikle çocukluk yaş grubunda çocuğun büyümek için her şeye ihtiyacı vardır. Ama bu yediklerinin miktarı sınırlı ve kısıtlı olmalıdır. Sınırlı ve kısıtlı yemesi, yediklerinin yeterli olmasını temin edecektir.
